DE BAZEL
De Bazel - Stadsarchief
Citaat: Amsterdam: Een toekomst voor ideeën
Gebouw: De Bazel
Auteur: Amsterdam Culturele Hoofdstad van Europa (1987)
In 1987 vond in Amsterdam Culturele Hoofdstad van Europa: Een toekomst voor ideeën plaats. Amsterdam was de derde stad die van de Europese Unie de titel 'Culturele Hoofdstad van Europa' kreeg toegewezen. De opening kende meerdere gezichten: enerzijds protesteerden studenten van de Rietveld Academie de ochtend na het openingsgala tegen bezuinigingen op het kunstonderwijs, anderzijds hield Elco Brinkman, minister van Cultuur, een vlammend betoog voor een Europese cultuur. In 1994 evalueerde de Europese Commissie alle culturele hoofdstadprogramma's die tot dan toe hadden plaatsgevonden; Amsterdam kwam met de beste resultaten uit de bus.
Het Hoofdbureau van Politie Amsterdam
Citaat: Verloren illusies zijn gevonden waarheden
Gebouw: Het Hoofdbureau van Politie Amsterdam
Auteur: Multatuli (1820-1887)
Eduard Douwes Dekker, beter bekend onder het pseudoniem Multatuli, werkte als ambtenaar in Nederlands-Indië (Indonesië). Naar eigen zeggen 'ontwaakte zijn ziel' toen hij op negentienjarige leeftijd in dit wonderschone land aankwam, maar ook zag hij de vele wantoestanden onder verantwoordelijkheid van het Nederlands koloniaal bewind.
Multatuli's bekendste werk is de roman Max Havelaar, waarin hij de behandeling van de plaatselijke bevolking door Nederlandse en Nederlands-Indische bestuurders aan de kaak stelde. Het pseudoniem Multatuli is Latijn voor 'ik heb veel (leed) gedragen' ('multi tuli'), en een verwijzing naar een beroemde passage uit Tristia van Ovidius.
De Industrieele Groote Club
Citaat: Felix Meritis: Gelukkig door Verdiensten
Gebouw: De Industrieele Groote Club
Bron: Genootschap Felix Meritis (1777-1889)
Het genootschap Felix Meritis ('Gelukkig door Verdiensten') werd in 1777 opgericht door veertig gegoede burgers uit Amsterdam. Zij lieten het statige pand aan de Keizersgracht 324 bouwen: Felix Meritis opende in 1788 de deuren als Tempel der Verlichting en staat nog steeds symbool voor de intellectuele vrijheid en tolerantie die de stad Amsterdam ademt. Het huidige Felix Meritis bouwt voort op de idealen van de oprichters en de Verlichting. Hier zijn kunst, cultuur, wetenschap, politiek, educatie en bedrijfsleven zaken van alledag en staat vrije ideeënuitwisseling hoog in het vaandel.
Het Maagdenhuis
Citaat: So many books, so little time
Gebouw: Het Maagdenhuis
Auteur: Frank Zappa (1940-1993)
Frank Zappa was Amerikaans componist, singer-songwriter, gitarist, recording engineer, muziek producer en filmregisseur. In zijn ruim dertig jaar durende carrière combineerde Zappa op geheel eigen wijze rockmuziek met psychedelica, jazz, experimentele muziek en eigentijdse klassieke muziek, vaak met een grote dosis zelfspot en humor. Zappa produceerde meer dan zestig albums, waarvan de meeste met zijn band The Mothers of Invention, maar ook als soloartiest. Op 53-jarige leeftijd overleed hij aan kanker. Hij is postuum toegevoegd aan the Rock and Roll Hall of Fame in 1995 en ontving de Grammy Lifetime Achievement Award in 1997.
De Nederlandsche Bank
Citaat: Desire is the very essence of man
Gebouw: De Nederlandsche Bank
Auteur: Baruch Spinoza (1632-1677)
Bron: De Ethica (1677)
Baruch Spinoza was een Nederlandse filosoof, wiskundige en politiek denker uit de vroege Verlichting. Zijn boeken waren tweehonderd jaar lang verboden in Europa, omdat zijn Bijbelkritiek zou leiden tot atheïsme en fatalisme. Als politiek denker vond Spinoza dat de macht van de staat nooit aan een enkeling mocht worden toevertrouwd, omdat daar gegarandeerd misbruik van zou worden gemaakt. Spinoza beschouwde de mens als een van buitenaf aangestuurde machine die zichzelf vrij waant. Hij was voorstander van godsdienstvrijheid en tolerantie en prees Amsterdam om de vrijheid die het zijn burgers te bieden had.
De Piramides
Citaat: Bauen Wohnen Denken
Gebouw: De Piramides
Auteur: Martin Heidegger (1889-1976)
Bron: Bauen Wohnen Denken (1951)
Martin Heidegger wordt beschouwd als een van de grootse filosofen van de twintigste eeuw. Als persoon staat Heidegger ter discussie vanwege zijn vrijwillige lidmaatschap van de NSDAP en zijn daadwerkelijke steun aan de partij. Zijn werk wordt echter beschouwd als een fundamentele en positieve herwaardering van denken en opvoeding in de moderne staat. De vraag naar de zin van het 'zijn' staat hierin centraal. Dit is de zoektocht naar, zoals Heidegger het noemt, "het Zijn van het Zijnde".
De Stadsschouwburg Amsterdam
Citaat: De wereld is een speeltoneel
Gebouw: De Stadsschouwburg Amsterdam
Auteur: Joost van den Vondel (1587-1679)
Joost van den Vondel was toneelschrijver en werd door tijdgenoten Prins der Dichters genoemd. In 1637 opende aan de Keizersgracht de nieuwe Amsterdamse schouwburg, destijds het enige permanente theatergebouw in Amsterdam. Ter gelegenheid van de opening van de schouwburg dichtte Vondel de volgende regels:
De wereld is een speeltoneel
Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel
De door Jacob van Campen (later bekend van het Paleis op de Dam) ontworpen schouwburg brandde volledig af in 1772. Slechts de Schouwburgpoort bleef behouden en werd gerestaureerd. Inmiddels is Vondels spreuk teruggekeerd en siert hij de ingang van het hotel The Dylan Amsterdam.
De Vondelkerk
Citaat: En toch beweegt zij! E pur si muove!
Gebouw: De Vondelkerk
Auteur: Galileo Galilei (1564-1642)
Galileo Galilei was een Italiaans natuurkundige, astronoom, wiskundige en filosoof. Hij wordt wel de vader van de moderne astronomie genoemd. Op grond van zijn waarnemingen van Jupiters manen en vooral Venus' fasen, kwam Galilei tot de conclusie dat de zon in het midden van ons zonnestelsel staat. Een revolutionaire gedachte: men had altijd gedacht dat de aarde in het middelpunt van het universum stond en dat de zon, planeten en de sterren om de aarde heen draaiden.
De onderbouwing hiervoor was theologisch van aard; het duurde dan ook niet lang voordat Galilei in conflict kwam met de Rooms-Katholieke Kerk. Hij moest gedwongen afstand nemen van zijn ontdekkingen en werd veroordeeld tot een levenslang huisarrest - van 1633 tot zijn dood in 1642. Na zijn veroordeling zou Galilei gefluisterd hebben: 'E pur si muove!' In 1992 sprak paus Johannes Paulus II een excuus uit, waarmee Galilei na meer dan driehonderd jaar alsnog werd erkend als gelovig mens.
De Westerkerk
Citaat: Leben? oder Theater?
Gebouw: De Westerkerk
Auteur: Charlotte Salomon (1912-1943)
Bron: Joods Historisch Museum
Charlotte Salomon groeide op in een bourgeois milieu in Berlijn. In 1939 ontvluchtte zij Berlijn en reisde naar haar grootouders in Zuid-Frankrijk, die Nazi-Duitsland al in 1933 verlaten hadden. In 1940, na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, pleegde haar grootmoeder zelfmoord. Charlotte kreeg toen pas te horen dat ook haar eigen moeder in 1926 een einde aan haar leven had gemaakt.
De impact op Charlotte was immens. Ze verwerkte haar roerige familiegeschiedenis en haar ervaringen als joodse vrouw in Berlijn op een buitengewone manier. Als 24-jarige zag ze zich voor de keuze gesteld een eind te maken aan haar leven of 'iets heel krankzinnig bijzonders' te ondernemen. Ze trok zich terug en begon in een ongekende creatieve explosie te schilderen. Tussen 1940 en 1942, in achttien maanden van geconcentreerd werken, ontstond Leben? oder Theater?, een reeks van bijna achthonderd gouaches waarin ze haar levensverhaal vertelt. Charlotte Salomon werd in oktober 1943, op 26-jarige leeftijd, omgebracht in Auschwitz.
World Trade Center
Citaat: Leviathan
Gebouw: World Trade Center
Auteur: Thomas Hobbes (1588-1679)
Bron: Leviathan, or The Matter, Form and Power of a Common-Wealth Ecclesiastical and Civil (1651)
Een 'Leviathan', een krachtige, soevereine heerser, is waar filosoof Thomas Hobbes voor pleitte. Waarom? De natuur van de mens is in wezen competitief en zelfzuchtig. Een 'Leviathan' bezit de macht vrede af te dwingen en de wet op te leggen aan mensen, maar is ook het levende symbool van de eenheid van de staat, waarin alle burgers een plek vinden om in te leven. 'Leviathan' werd door Hobbes geschreven ten tijde van de Engelse burgeroorlog, waarbij hij als koningsgezinde, Engeland moest ontvluchten. Het werk wordt nog steeds gezien als een belangrijke maatschappelijke en politieke tekst.
AMSTERDAM MUSEUM
Citaat: Felix Meritis
Gebouw: Amsterdam Museum
Auteur: Genootschap Felix Meritis (1777-1889)
Naast de citaten op de gevels van de gebouwen, zijn ook citaten binnen te ontdekken: in het Amsterdam Museum en in Felix Meritis zelf.
Het Amsterdam Museum vertelt het verhaal van de stad Amsterdam. U vindt in dit museum meer dan 1000 jaar geschiedenis, in kunstwerken, films en historische voorwerpen. Dit gebouwencomplex tussen de Kalverstraat en de Nieuwezijds Voorburgwal was in de middeleeuwen het Sint-Luciënklooster. Van 1579 tot 1960 was het gebouw het Burgerweeshuis van de stad. In de kinderafdeling van het museum, Het Kleine Weeshuis, staat u even in de schoenen van een Amsterdams weeskind in de 17de eeuw.
Het Amsterdam Museum richtte bij het thema 'kunst & cultuur' een ruimte voor Felix Meritis in, waar bijzondere aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van de emanciperende burgerij. Vanuit deze vooruitstrevende burgerij kwamen onder meer de veertig oprichters van Felix Meritis voort. Binnen deze opstelling is de naam van het genootschap in neonletters bevestigd.
FELIX MERITIS
Naast de citaten op de gevels van de gebouwen, zijn ook citaten binnen te ontdekken: in het Amsterdam Museum en in Felix Meritis zelf.
Citaat: Hoog Sammy, kijk omhoog, Sammy
Gebouw: Felix Meritis
Bron: lied Sammy (1966)
Auteur: Ramses Shaffy
Zanger en acteur Ramses Shaffy (1933-2009) richtte in 1964 het theatergezelschap 'Shaffy Chantant' op met o.a. Liesbeth List. Na een periode van tournees vond Shaffy in 1967 een vaste plek in Felix Meritis. Twee jaar later was het initiatief uitgegroeid tot het Shaffy Theater; een vrijplaats voor de theaterwereld en de plek waar Ramses Shaffy zijn grootste furore zou maken.